પ્રિય મિત્રો અહીં એટીએમ મશીન વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે?, જેમાં એટીએમ મશીન એટલે શું?, એટીએમ મશીનની શરૂઆત કોણે અને કયારે થઈ?, ભારતમાં ATM Mashin ની શરૂઆત કયારે થઈ?, ATM Mashin કામ કેવી રીતે કરે છે?, એટીએમ મશીનના ફાયદા, ATM Mashin નો ઉપયોગ કરતી વખતે રાખવાની સાવચેતી, ATM ના પ્રકાર વગેરે. તમામ માહિતી સ્ટેપ બાય સ્ટેપ જાણવા માંગો છો તે પણ ગુજરાતીમાં તો આ લેખને છેલ્લે સુધી વાંચો.
એટીએમ મશીન એટલે શું?
ATM Mashin નુ પૂરું નામ ‘ઓટોમેટેડ ટેલર મશીન’ છે, એટીએમને ઓટોમેટિક બેંકિંગ મશીન, કેશ પોઈન્ટ, બેંકોમેટ પણ કહેવામાં આવે છે અને એટીએમ મશીનને બેંકોગ્રાફ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવતું હતું. એટીએમ મશીન એક ઈલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણ છે જેનો ઉપયોગ ફક્ત બેંકોના ગ્રાહકો જ કરે છે. એટીએમ યુઝર્સને એકાઉન્ટ એક્સેસ કરવા માટે એક ખાસ પ્લાસ્ટિક કાર્ડ પ્રદાન કરે છે, જેમાં તે કાર્ડની પાછળની બાજુએ મેગ્નેટિક સ્ટ્રીપ પર યુઝર સંબંધિત માહિતી પહેલાથી જ એન્કોડ કરેલી હોય છે.
એટીએમ મશીનની શરૂઆત કોણે અને કયારે થઈ?
આધુનિક પેઢીના ATM Mashin નો સૌપ્રથમ ઉપયોગ 27 જુલાઈ, 1967ના રોજ લંડનમાં બર્કલે બેંક દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. ATM Mashin ની શોધ જ્હોન શેર્ડ બેરોન દ્વારા કરવામાં આવી હતી. જ્યારે બેરોન 6- અંકના એટીએમ પિનની તરફેણમાં હતા, ત્યારે તેમની પત્નીએ તેમને સલાહ આપી કે 4- અંકનો પિન રાખવો વધુ સારું રહેશે કારણ કે નાના નંબરો યાદ રાખવાનું સરળ છે, તેથી તેમણે ફક્ત 4 અંકોનો એટીએમ પિન રાખ્યો. હાલમાં એટીએમ પિન માત્ર 4 અંકોનો છે.
ભારતમાં ATM Mashin ની શરૂઆત કયારે થઈ?
ભારતમાં પ્રથમ વખત ATM Mashin ની સુવિધા વર્ષ 1987માં શરૂ થઈ હતી અને અહીંનું પ્રથમ એટીએમ (HSBC) હોંગકોંગ અને શાંઘાઈ બેન્કિંગ કોર્પોરેશન દ્વારા મુંબઈમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું. હાલમાં, ભારતમાં ઘણા એટીએમ મશીનો ખોલવામાં આવ્યા છે, જેનો ઉપયોગ દરેક વ્યક્તિની દિનચર્યાનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ બની ગયો છે.
ATM Mashin કામ કેવી રીતે કરે છે?
એટીએમ મશીન એ ડેટા ટર્મિનલનો એક પ્રકાર છે જે હોસ્ટ પ્રોસેસર સાથે જોડાયેલ છે, હોસ્ટ પ્રોસેસર બેંક અને ATM Mashin વચ્ચેની કડી તરીકે કામ કરે છે. એટીએમ મશીનમાં, જ્યારે વપરાશકર્તા એટીએમમાં તેનું એટીએમ કાર્ડ દાખલ કરે છે અને તેનો 4 અંકનો કોડ અને જરૂરી રકમ દાખલ કરે છે, ત્યારે તે હોસ્ટ પ્રોસેસર સાથે જોડાય છે અને તેની મદદથી વપરાશકર્તા એટીએમમાં ગયા વિના પૈસા ઉપાડી શકે છે. બેંક એટીએમમાં મોનિટર, કીબોર્ડ, માઉસ અને ઇનપુટ અને આઉટપુટ ઉપકરણોનો સમાવેશ થાય છે.
- એટીએમનો ઉપયોગ કરતા દરેક વપરાશકર્તાના ડેબિટ અથવા ક્રેડિટ કાર્ડની પાછળ એક ચુંબકીય પટ્ટી હોય છે, જેમાં તેનો ઓળખ નંબર અને કોડના રૂપમાં અન્ય જરૂરી માહિતી હોય છે.
- જ્યારે વપરાશકર્તા એટીએમના કાર્ડ રીડરમાં કાર્ડ દાખલ કરે છે, ત્યારે એટીએમ મેગ્નેટિક સ્ટ્રીપમાં છુપાયેલી માહિતી વાંચે છે.
- જ્યારે આ માહિતી હોસ્ટ પ્રોસેસર સુધી પહોંચે છે, ત્યારે તે વપરાશકર્તાની બેંકમાંથી ટ્રાન્ઝેક્શનનો રસ્તો સાફ કરે છે.
- તે પછી જ્યારે વપરાશકર્તા રોકડ ઉપાડવાનું પસંદ કરે છે, ત્યારે હોસ્ટ પ્રોસેસર અને તેના બેંક એકાઉન્ટ વચ્ચે ઇલેક્ટ્રોનિક ફંડ ટ્રાન્સફર પ્રક્રિયા થાય છે.
- એકવાર આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ જાય પછી, હોસ્ટ પ્રોસેસર એટીએમને એક મંજૂરી કોડ મોકલે છે, જે મશીનને પૈસા આપવાના ઓર્ડર સમાન છે.
એટીએમ મશીનના ફાયદા
ATM Mashin ના ફાયદા નીચે મુજબ છે.
- ATM મશીન 24 કલાક સેવા આપતું મશીન છે એટલે કે બેંક ખાતાધારક ગમે ત્યારે પૈસા ઉપાડી શકે છે.
- એટીએમ મશીન બેંકિંગ કોમ્યુનિકેશનમાં ગોપનીયતા પ્રદાન કરે છે.
- એટીએમ મશીન વપરાશકર્તાઓને નવી ચલણી નોટો પ્રદાન કરે છે.
- એટીએમ મશીનો બેંક કર્મચારીઓના કામનું ભારણ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
- બેંક ગ્રાહકો માટે એટીએમ ખૂબ જ સારો વિકલ્પ છે.
- એટીએમ મશીન ગમે ત્યાં મુસાફરી કરતા પ્રવાસીઓ માટે શ્રેષ્ઠ સેવા છે.
ATM Mashin નો ઉપયોગ કરતી વખતે રાખવાની સાવચેતી
ATM Mashin નો ઉપયોગ કરતી વખતે જે સાવચેતી રાખવી જોઈએ તે નીચે મુજબ છે
- તમારા કાર્ડને રોકડ નાણાંની જેમ સુરક્ષિત રાખો.
- તમારો ATM પિન ક્યારેય કોઈની સાથે શેર ન કરો. તમારો એટીએમ પિન જાતે જ યાદ રાખો અને તેને ક્યાંય ન લખો.
- તમારા કાર્ડ સંબંધિત કોઈપણ માહિતી ફોન પર કોઈની સાથે શેર કરશો નહીં.
- તમારી બેંક અને ATM સંબંધિત કોઈપણ માહિતી હંમેશા ખાનગી રાખો.
- ઈન્ટરનેટ પર ઓનલાઈન શોપિંગ કરતી વખતે તમારે ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે તમે જે સાઈટનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છો તે સુરક્ષિત છે કે નહીં.
- તમારું ATM કાર્ડ ખોવાઈ ગયું હોય કે ચોરાઈ જાય તેની તાત્કાલિક જાણ કરો.
- તમારા બેંક એકાઉન્ટને રજિસ્ટર્ડ મોબાઇલ સાથે લિંક કરવું આવશ્યક છે.
ATM ના પ્રકાર
મુખ્યત્વે હોસ્ટ પ્રોસેસર માત્ર બે પ્રકારના ATM મશીનોને સપોર્ટ કરે છે જે નીચે મુજબ છે-
- 1.લીઝ્ડ લાઇન એટીએમ મશીન
- 2.ડાયલ- અપ એટીએમ મશીન
1.લીઝ્ડ લાઇન એટીએમ મશીન
આ ATM મશીનમાં, લીઝ્ડ લાઇન મશીન સીધા હોસ્ટ પ્રોસેસર સાથે જોડાયેલ છે. ચાર વાયર પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ ડેડીકેટેડ ટેલીફોન લાઈનની મદદથી આ પ્રકારનું મશીન ખૂબ જ પસંદ કરવામાં આવે છે. પરંતુ આ મશીનોની ઓપરેટિંગ કિંમત પણ ઘણી વધારે છે.
2.ડાયલ- અપ એટીએમ મશીન
ડાયલ અપ એટીએમ મશીન સામાન્ય ફોન લાઇનની મદદથી મોડેમ દ્વારા પ્રોસેસર સાથે જોડાયેલ છે. આ પ્રકારના એટીએમ મશીનને સામાન્ય કનેક્શનની જરૂર પડે છે અને આ સાથે, લીઝ લાઇનના એટીએમ મશીનની તુલનામાં તેમની ઇન્સ્ટોલેશન કિંમત પણ ઘણી ઓછી છે.
ATM ના ઉપકરણ
ATM મશીનમાં મુખ્યત્વે બે ઇનપુટ ઉપકરણો અને ચાર આઉટપુટ ઉપકરણો છે જે નીચે મુજબ છે
1.ઇનપુટ ઉપકરણ
- કાર્ડ રીડર
- કીપેડ
2.આઉટપુટ ઉપકરણ
- સ્પીકર
- ડિસ્પ્લે સ્ક્રીન
- રસીદ પ્રિન્ટર
- રોકડ જમાકર્તા
1.ATM ના ઇનપુટ ઉપકરણો
ATM ના ઇનપુટ ઉપકરણો નીચે મુજબ છે –
1.કાર્ડ રીડર (કાર્ડ રીડર)
કાર્ડ રીડર એ એક ઇનપુટ ઉપકરણ છે જે કાર્ડમાંથી ડેટા વાંચે છે. કાર્ડ રીડર એ ઉલ્લેખિત ખાતાની ઓળખનો એક ભાગ છે. કાર્ડ રીડર એટીએમ કાર્ડની પાછળની બાજુએ મેગ્નેટિક સ્ટ્રીપમાં હાજર હોય છે, જેનો ઉપયોગ કાર્ડ રીડર સાથે કનેક્શન બનાવવા માટે થાય છે. જ્યારે કાર્ડ રીડરમાં કાર્ડ સ્વાઇપ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે ચુંબકીય સ્ટ્રીપમાં હાજર તમામ માહિતી કેપ્ચર કરે છે. એટલે કે કાર્ડમાંથી મેળવેલ ડેટા હોસ્ટ પ્રોસેસરને પસાર કરવામાં આવે છે, ત્યારબાદ હોસ્ટ પ્રોસેસર તે ડેટાનો ઉપયોગ કરીને કાર્ડ ધારક વિશેની માહિતી મેળવે છે.
2.કીબોર્ડ
કાર્ડને ત્યારે જ ઓળખી શકાય છે જ્યારે મશીન તમને વધુ માહિતી જેમ કે – વ્યક્તિગત ઓળખ નંબર (PIN), ઉપાડ અને બેલેન્સ પૂછપરછ માટે પૂછે. કીબોર્ડમાં 48 કી છે જે પ્રોસેસર સાથે ઇન્ટરફેસ છે.
2.એટીએમ આઉટપુટ ઉપકરણો
ATM ના આઉટપુટ ઉપકરણો નીચે મુજબ છે –
1.સ્પીકર
જ્યારે તમે એટીએમ મશીનમાં તમારું કાર્ડ દાખલ કરો છો અને ચોક્કસ કી દબાવો છો, ત્યારે સ્પીકર ઓડિયો પ્રતિસાદ ઉત્પન્ન કરે છે.
2- ડિસ્પ્લે સ્ક્રીન (ડિસ્પ્લે સ્ક્રીન)
ડિસ્પ્લે સ્ક્રીન ટ્રાન્ઝેક્શનની માહિતી દર્શાવે છે, જેમાં ડિસ્પ્લે સ્ક્રીનમાં ઉપાડના તમામ સ્ટેપ્સ બતાવવામાં આવે છે. CRT સ્ક્રીન અથવા LCD સ્ક્રીનનો ઉપયોગ તમામ ATMમાં થાય છે.
3- રસીદ પ્રિન્ટર (રસીદ પ્રિન્ટર)
રસીદ પ્રિન્ટરની સંપૂર્ણ વિગતો જેમ કે – ઉપાડ, તારીખ અને સમય, ઉપાડેલી રકમ વગેરે. આ સિવાય રસીદ ડિસ્પ્લે તમારા ખાતામાં બેલેન્સ પણ દર્શાવે છે.
4- કેશ ડિસ્પેન્સર (કેશ ડિસ્પેન્સર)
કેશ ડિસ્પેન્સર એ કોઈપણ એટીએમનું હૃદય છે. કેશ ડિસ્પેન્સર એ કોઈપણ એટીએમ મશીનનું કેન્દ્રિય મશીન છે જેના દ્વારા વપરાશકર્તા દ્વારા પૈસા ઉપાડવામાં આવે છે. કેશ ડિસ્પેન્સરનું મુખ્ય કાર્ય દરેક બિલની ગણતરી કરવાનું અને તે મુજબ નાણાંનું વિતરણ કરવાનું છે. આના દ્વારા, જો કોઈ નોટ ફોલ્ડ થાય છે, તો તેને અન્ય વિભાગમાં મોકલવામાં આવે છે, જેથી તમને આઉટપુટમાં નકારવામાં આવેલ બિલ મળશે.
પ્રિય મિત્રો…
અહીં તમને એટીએમ મશીન વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપવામાં આવી છે, આવી જ રીતે વિવિધ માહિતી જાણવા માટે જોડાયેલા રહો અમારી વેબસાઈટ સાથે…
આ પણ વાંચો:-
